Συνέντευξη στον Βίκτωρα Μοντζέλλι που δημοσιεύθηκε στο Newsbeast στις 18/5/23
Ο κύκλος της παρούσας κυβέρνησης ολοκληρώνεται με τις εκλογές της 21ης Μαΐου. Τις επόμενες ημέρες, θα πέσει και τυπικά η αυλαία στο έργο του Νικόλα Γιατρομανωλάκη στο υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Υφυπουργός σε μια περίοδο που δε συνέβησαν λίγα, υπέρμαχος της πολιτικής που εφαρμόστηκε επί των ημερών του και ξεκάθαρος για το πώς πρέπει ν’ αντιλαμβάνεται το κράτος τον πολιτισμό.
«Υπήρχε μια λογική ότι δεν πρέπει να μιλάς για τον πολιτισμό με όρους οικονομίας και ανάπτυξης, γιατί πρέπει κανείς να βλέπει τον πολιτισμό μόνο με την εγγενή του αξία – άρα δεν έχει σημασία το οικονομικό του μέγεθος. Αυτό το καταλαβαίνω, αλλά…», λέει ο Νικόλας Γιατρομανωλάκης σε συνέντευξή του στο Newsbeast. «Αλλά, αν δεν το βλέπεις σαν έναν κλάδο της οικονομίας, δεν αντιλαμβάνεσαι και την προστιθέμενη αξία που έχει ο πολιτισμός στην ανάπτυξη. Στη δημιουργία θέσεων εργασίας, στις εξαγωγές, αλλά και στις τοπικές οικονομίες. Εμείς, λοιπόν, το είδαμε και με τέτοιους όρους ανάπτυξης. Αυτό δεν έχει να κάνει ούτε με ιδιωτικοποιήσεις, ούτε με εμπορευματοποίηση του πολιτισμού. Έχει να κάνει με το ότι ο πολιτισμός έχει και οικονομικό μέγεθος. Το να παριστάνεις ότι δε σε νοιάζει, δεν έχει κανένα νόημα. Τουναντίον, θεωρώ ότι, εάν συνυπολογίσεις και αυτήν την παράμετρο, μπορείς να υπηρετήσεις τον πολιτισμό και τους ανθρώπους του πολύ καλύτερα».
Ο κύριος Γιατρομανωλάκης δεν κατεβαίνει υποψήφιος – συνεπώς δε ζητάει την ψήφο των πολιτών. Φυσικά, ο κάθε πολίτης μπορεί να τον κρίνει για το έργο του. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, λίγο- πολύ, μάς αφηγείται, ενώ κάθεται στην καρέκλα του υφυπουργού, όλα όσα συνέβησαν τα -σχεδόν- τέσσερα χρόνια που είχε ενεργό ρόλο στις αποφάσεις του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού…
– Έχουν ειπωθεί πολλά για την εξίσωση των πτυχίων όσων αποφοιτούν από δραματικές σχολές με αυτούς που τελειώνουν το λύκειο. Ποια είναι η δική σας αλήθεια; Υπήρξε σύγχυση από την πλευρά του καλλιτεχνικού κόσμου ή, τελικά, είχαν βάση οι κινητοποιήσεις;
Η αλήθεια, όχι η δική μου αλήθεια, είναι ότι ουδέποτε εξισώθηκαν με τα απολυτήρια λυκείου οι τίτλοι σπουδών δραματικών σχολών. Μία ακόμα αλήθεια είναι ότι υπάρχει όντως ένα διαχρονικό πρόβλημα, για την ακρίβεια τα τελευταία 20 χρόνια, με τους τίτλους σπουδών. Τι έγινε πριν 20 χρονιά; Σταμάτησαν να επικοινωνούν με το υπόλοιπο κομμάτι της εκπαίδευσης. Γιατί; Το 2003 πάψαμε να έχουμε τα τριετούς φοίτησης ΤΕΙ. Έγιναν τετραετή. Άρα έφυγε αυτή η εξίσωση. Επί ΣΥΡΙΖΑ καταργήθηκαν τα ΤΕΙ τελείως, οπότε μιλάμε μόνο για πανεπιστήμια. Και από το 2003 υπάρχει αυτό το πρόβλημα της διαβάθμισης των πτυχίων όσων έχουν αποφοιτήσει μετά το 2003. Ποτέ, όμως, δεν εξισώθηκαν με τα απολυτήρια λυκείου. Αυτό ήταν ένα αφήγημα, το οποίο μπορεί να ήταν πιασάρικο να λέγεται αλλά δεν ίσχυσε ποτέ. Και, μάλιστα, τα επιχειρήματα του καλλιτεχνικού κόσμου μετατοπίστηκαν από εκεί και τελικά αποδυναμώθηκαν.
Από εκεί και πέρα, το βασικό και ουσιαστικό για εμένα, είναι αφενός να υπάρξει, όπως δρομολογούμε και όπως έχει προαναγγείλει ο πρωθυπουργός και είναι και στο προεκλογικό πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας, μια ανώτατη σχολή πανεπιστημιακών σχολών. Και να διαβαθμιστούν όσες σχολές πανεπιστημιακών σχολών δεν έχουν διαβαθμιστεί που είναι, κυρίως, το κομμάτι της μουσικής εκπαίδευσης. Σε όλες αυτές τις κινητοποιήσεις που έγιναν, σε όλη την αναστάτωση, δεν ήρθε ούτε μία φορά ένας να πει «ξέρεις κάτι εγώ ήμουνα πριν με Χ μισθό και τώρα έχω μείον Χ» ή «με έδιωξαν από τη δουλειά μου γιατί τώρα μου είπαν ότι “εσύ δεν έχεις τίτλο σπουδών από Δραματική Σχολή’”». Ποτέ δεν υπήρξε αυτό. Επομένως θεωρώ ότι σε μεγάλο βαθμό ήταν μια συναισθηματική αντίδραση. Η αντιπολίτευση στο τέλος, όταν στριμώχτηκε και κατάλαβε ότι δεν έχει ουσιαστικά επιχειρήματα, είπε για «ηθικό ζήτημα», ηθικό σημαίνει, βέβαια, ότι ούτε μισθολογικό ούτε επαγγελματικό θέμα υπήρχε, το ηθικό είναι κάτι άλλο. Και το προεδρικό διάταγμα αφορά το προσοντολόγιο του δημόσιο, το οποίο αξιολογούν οι καλλιτέχνες με το καλλιτεχνικό τους έργο. Άρα βλέπουμε ότι ούτως ή άλλως δεν ευσταθούσαν πολλά από αυτά που λέγονταν.
– Γιατί πιστεύετε πως έπαιξε τόσο πολύ η άποψη πως «η κυβέρνηση μισεί τον πολιτισμό και τους καλλιτέχνες»; Ήταν κάτι αυθόρμητο; Υπήρχε ενορχήστρωση πίσω από αυτή την αντίδραση; Θεωρείται πως έχει αδικηθεί το έργο του υπουργείου όλη αυτή την τετραετία;
Θεωρώ ότι παραδοσιακά υπάρχει μία αντίληψη, ότι ο πολιτισμός είναι ένα συγκοινωνούν δοχείο με την Αριστερά. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή η Αριστερά έχει μεγαλύτερες προσβάσεις και ερείσματα στο συγκεκριμένο χώρο. Η κυβέρνηση δε μισεί τον πολιτισμό και αποδεικνύεται με δεδομένα. Για παράδειγμα, στην πανδημία στηρίξαμε τον κλάδο με μισό δισ. Αν δεν κάνω λάθος, τα 108 εκατομμύρια από αυτό το μισό δισ., διοχετεύθηκαν μέσω του μητρώου καλλιτεχνών, που το φτιάξαμε επιτόπου για να στηρίξουμε τον κλάδο. Όταν πρωτοχτίσαμε το μητρώο, ο ΣΥΡΙΖΑ και κάποιοι άλλοι συνδικαλιστές των καλλιτεχνών λέγανε «μη γραφτείτε στο μητρώο, είναι φακέλωμα, το κάνουνε για να σε παγιδεύσουν…». Όταν αποδείχθηκε ότι όλο αυτό δεν ίσχυε, και χάθηκε χρόνος, οι ίδιοι που κατήγγειλαν το μητρώο καλλιτεχνών, μας έλεγαν «παρατείνετε το μητρώο καλλιτεχνών, βάλτε κι άλλα πράγματα στο μητρώο». Αυτό δείχνει κάτι από μόνο του. Δείχνει ότι υπάρχει μια εκ προοιμίου καχυποψία απέναντι στις κινήσεις αυτής της κυβέρνησης σε σχέση με τον πολιτισμό.
Επίσης, οι επιχορηγήσεις στον σύγχρονο πολιτισμό από το Υπουργείο Πολιτισμού, την περίοδο αυτής της διακυβέρνησης σε σχέση με τη περίοδο ΣΥΡΙΖΑ, αυξήθηκαν κατά 118%. Υπερδιπλασιάστηκαν. Μια κυβέρνηση που μισεί τον πολιτισμό, γιατί το κάνει αυτό; Αυξήθηκε ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Πολιτισμού. Ανοίξανε μουσεία που ήταν κλειστά – όπως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Το 2021 αυξήθηκε η πολιτιστική απασχόληση, σύμφωνα με τη Eurostat, κατά 11,6%, σε σχέση με το 2019. Αυξήθηκε, το 2022 σε σχέση με το 2019, ο τζίρος των πολιτιστικών οργανισμών και επιχειρήσεων στην Ελλάδα, κατά 30% περίπου. Έχουν αυξηθεί οι ηθοποιοί που εργάζονται. Έχει μειωθεί η ανεργία. Όλα αυτά συνηγορούν στο ότι έχουν γίνει κινήσεις για να βοηθήσουμε τον κλάδο να αναπτυχθεί. Να μεγαλώσει και να στηρίξουμε τους ανθρώπους του. Τώρα, έχουμε επενδύσει 600 εκατομμύρια ευρώ στον πολιτισμό μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δε δώσανε ούτε ένα ευρώ στον πολιτισμό μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Αν μισούσαμε τον πολιτισμό, γιατί κάναμε αυτές τις επενδύσεις;
– Μιλήσατε για την Αριστερά και τις πιθανές προσβάσεις που ενδεχομένως να έχει σε συγκεκριμένους κύκλους. Τι πιστεύετε για το «ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς»;
Ο ΣΥΡΙΖΑ το χρησιμοποιεί το «ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς» όποτε τον συμφέρει, αλλά πολύ εύκολα μπορεί να το προδώσει. Ποιο ήταν το «ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς» όταν επέλεξε να συνεργαστεί με τους ΑΝ.ΕΛ. για να κάνει κυβέρνηση; Ποιο ήταν το «ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς» όταν έγινε ο νόμος Κατρούγκαλου; Ή όταν στον πολιτισμό, για να μιλήσουμε και για το δικό μου κομμάτι, δεν έκανε τίποτα από όσα εξήγγειλε το 2015;
Και έρχεται τώρα, και μας ξαναλέει τα ίδια ή μας κουνάει το δάχτυλο – ενώ έγιναν πολλά περισσότερα σε σχέση με αυτά που έγιναν όταν εκείνοι ήταν στην εξουσία. Ποιο είναι το «ηθικό πλεονέκτημα» όταν βγαίνει ο κύριος Ζουράρις και λέει «και με το διάβολο θα συνεργαστούμε»; Δεν καταλαβαίνω τι είναι αυτό το ηθικό πλεονέκτημα. Θεωρώ ότι είναι ένα λαστέξ, που το τραβάει ο ΣΥΡΙΖΑ όπως τον ενδιαφέρει. Κάποιες φορές το τραβάει για να γίνει ένα μεγάλο σεντόνι και θέλει να κουκουλώσει πράγματα, ενώ κάποιες άλλες το συρρικνώνει για να κοροϊδέψει τους ψηφοφόρους του.
– Από τον Αύγουστο του 2019 αναλάβατε καθήκοντα Γενικού Γραμματέα Σύγχρονου Πολιτισμού -μία θέση που μέχρι τότε δεν υπήρχε- και από τον ανασχηματισμό του Ιανουαρίου 2021, υφυπουργού Πολιτισμού επίσης για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού. Τώρα που ολοκληρώθηκε η θητεία σας, κάνοντας έναν απολογισμό, ποιο είναι το έργο που αφήνετε πίσω σας;
Πρώτα από όλα, το βασικό είναι ότι άλλαξε η προσέγγιση και η νοοτροπία πάνω στο πώς αντιμετωπίζουμε τον τομέα αυτόν. Βάλαμε μετρήσιμους στόχους, επενδύσαμε σε βασικά πράγματα, τα οποία σε μεγάλο βαθμό τα έχουμε πετύχει και ό,τι ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί, είναι ήδη δρομολογημένο. Ποια είναι αυτά; Πρώτον, το κομμάτι όλο της επίλυσης των εργασιακών και ασφαλιστικών ζητημάτων για τους επαγγελματίες του κλάδου. Ήδη έχουμε κάνει πράγματα, όπως την μείωση του τέλους επιτηδεύματος ή την κατάργηση τέλους επιτηδεύματος για καλλιτέχνες και χειροτέχνες – ο πρώτος κλάδος στην ελληνική οικονομία που το πετυχαίνουμε αυτό. Ήδη έχουμε περάσει διατάξεις, όπως η ασφάλιση και η αποζημίωση προβών. Ήδη βγάζουμε χρηματοδοτικά προγράμματα στο Ταμείο Ανάκαμψης, που στηρίζουν αυτούς τους ανθρώπους, όπως, για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα ανάπτυξης δεξιοτήτων. Άρα, πρώτος στόχος, στηρίζουμε τους ανθρώπους του πολιτισμού. Κάναμε ήδη αρκετά πράγματα και φαίνεται ότι αρχίζουν να δουλεύουν. Συνεχίζουμε.
Θωρακίζουμε τα πνευματικά δικαιώματα, γιατί τα πνευματικά δικαιώματα είναι μια βασική πηγή εσόδου του κλάδου και των καλλιτεχνών και των δημιουργών. Περάσαμε ειδικές νομοθετικές διατάξεις για την καταπολέμηση της πειρατείας. Επενδύσαμε και επενδύουμε στην ορθή πολιτιστική διακυβέρνηση. Προχωρήσαμε τις διαδικασίες για να μπουν οι σωστοί και κατάλληλοι άνθρωποι στους εποπτευόμενους φορείς του Υπουργείου Πολιτισμού. Για παράδειγμα, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και στο Εθνικό κάναμε ανοιχτούς διαγωνισμούς, για το ποιος θα γίνει καλλιτεχνικός διευθυντής. Έχουμε, γενικά, επενδύσει πολύ στο να είναι οι σωστοί άνθρωποι και να λυθούν και διάφορα διαχειριστικά και διοικητικά και οργανωτικά ζητήματα. Αυτά είναι ζητήματα υποδομής και πάνω σε αυτά ήρθαμε και χτίσαμε.
Φέρνουμε πιο πολλά χρήματα, πιο πολλούς πόρους, πιο πολλά εργαλεία στον πολιτισμό. Μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης το καταφέραμε. Μιλάμε για σημαντικές επενδύσεις και υποδομές. Μιλάμε για χρηματοδοτικά εργαλεία και καινοτόμα προγράμματα, όπως η πολιτιστική συνταγογράφηση, όπως η αναβίωση της χειροτεχνίας. Ενισχύσαμε την εξωστρέφεια του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Εάν δει κανείς τα διεθνή μέσα και πώς έχει αποτυπωθεί αυτή η περίοδος σε ΜΜΕ του εξωτερικού, όλοι μιλάνε για μία άνθηση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού δίπλα στην πολιτιστική κληρονομιά. Αρχίζει ν’ αλλάζει η αντίληψη στο εξωτερικό για το τι συμβαίνει στη χώρα μας και φαίνεται η δυναμική που έχει ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός.
Θεωρώ ότι έγιναν πολλά πράγματα – πάντα υπάρχει περιθώριο να γίνουν κι άλλα. Ποτέ ο χρόνος δεν επαρκεί. Ήταν μια περίοδος με πανδημία, με αυξημένα ενεργειακά κόστη, με διάφορα ζητήματα τα οποία ταλάνισαν και γενικότερα τη χώρα και ειδικότερα τον κλάδο και τα προβλήματα έπρεπε να λυθούν παράλληλα. Μπήκανε οι σωστές βάσεις και τα θεμέλια, ούτως ώστε όλο αυτό το πράγμα να προχωρήσει ακόμα παραπέρα τα επόμενα χρόνια. Να υπάρξει συνέχεια…
– Τι είναι αυτό που σήμερα, αν είχατε τη δυνατότητα να γυρίσετε πίσω το χρόνο, θα διαχειριζόσασταν διαφορετικά ως υφυπουργός Πολιτισμού;
Θα πίεζα περισσότερο για την ταχύτερη διευθέτηση εκκρεμοτήτων και ζητημάτων. Έχουμε πιέσει ήδη πάρα πολύ τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο είναι και υποστελεχομένο, ειδικά στον σύγχρονο πολιτισμό, αλλά αυτό που κατάλαβα είναι ότι συνεχώς πρέπει να κυνηγάς τα έργα. Θα εστίαζα στο να δίνουμε πιο άμεσες λύσεις σε γραφειοκρατικά θέματα. Είχαμε όλο το σχέδιο, είχαμε όλη τη στρατηγική και όταν πηγαίναμε να υλοποιήσουμε κάποια πράγματα, βλέπαμε διάφορα γραφειοκρατικά εμπόδια, τα οποία δεν είχαμε προβλέψει εξαρχής. Σε αυτό μπορεί να φταίει και το ότι δεν είχα εμπειρία στο γραφειοκρατικό σκέλος. Αυτό, λοιπόν, και με τη γνώση και την εμπειρία που έχω αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια, θα το διαχειριζόμουν διαφορετικά.
– Πείτε μας ένα λάθος σας κατά τη διάρκεια της θητείας σας;
Σίγουρα έχουν γίνει λάθη. Επικοινωνιακά θα διαχειριζόμουν διαφορετικά το θέμα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Αυτό ξεκάθαρα θα το έκανα. Εκείνες τις μέρες, δεν ήθελα να θεωρήσει κανείς ότι κινούμαστε επιθετικά – ποτέ η πρόθεση της κυβέρνησης δεν ήταν επιθετική απέναντι στον κλάδο. Ακόμα και στις μεγάλες κινητοποιήσεις, η πόρτα ήταν πάντα ανοιχτή, τα σωματεία ερχόντουσαν εδώ, μιλούσαμε. Αλλά, ειπώθηκαν πράγματα, τα οποία δεν ίσχυαν στο παραμικρό. Έπρεπε να ήμασταν πιο απόλυτοι στην επικοινωνία.
– Πόσο κοντά βρισκόμαστε στην επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα;
Είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα. Ένα θέμα που διαχρονικά απασχολεί τις ελληνικές κυβερνήσεις. Ένα θέμα το οποίο δε θέλει βεβιασμένες κινήσεις και απότομους χειρισμούς. Θέλει λεπτούς χειρισμούς, σχεδόν χειρουργικούς, για να πάει καλά. Θεωρώ ότι αυτά τα τέσσερα χρόνια γίνανε κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Έκανε και η ελληνική κυβέρνηση κινήσεις, με την επιστροφή άλλων θραυσμάτων και αρχαιοτήτων, που ουσιαστικά άρχισε να δημιουργείται μία δυναμική. Αξιοποιήσαμε, επίσης, μία ευρύτερη δυναμική που υπάρχει εκεί έξω, καθώς αλλάζει παγκοσμίως το αφήγημα περί αρχαιοτήτων και περί πολιτισμικής κληρονομιάς – όχι μόνο σε σχέση με τα γλυπτά του Παρθενώνα, σε σχέση γενικότερα με πολιτιστικούς θησαυρούς που μπορεί να βρίσκονται σε άλλη χώρα από αυτήν που δημιουργήθηκαν.
– Μπορούμε να περιμένουμε τέτοια αποτελέσματα ώστε τα λόγια να μετουσιωθούν σε πράξεις;
Θεωρώ ότι ήδη έχουμε αποτελέσματα. Ήδη έχουν επαναπατριστεί αρχαιότητες. Αυτό δεν είναι κάτι θεωρητικό, είναι κάτι που συμβαίνει. Παράλληλα προστίθενται και πληθαίνουν οι φωνές που μιλάνε για το αίτημά μας. Δεν είναι πλέον μία διεκδίκηση των Ελλήνων απέναντι στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά ένα ευρύτερο, μεγαλύτερο και βαθιά, πολιτικό ζήτημα. Το εκμεταλλευόμαστε και το αξιοποιούμε αυτό. Στο θέμα του δανεισμού, υπάρχει μια κόκκινη γραμμή της ελληνικής κυβέρνησης. Δεν τίθεται θέμα δανεισμού. Επιπλέον, έχουν λιγοστέψει τα επιχειρήματα του Ηνωμένου Βασιλείου για μη επιστροφή των μαρμάρων.
– Η Ελλάδα και η Αθήνα, πηγαίνουν από ρεκόρ σε ρεκόρ σε ό,τι αφορά τον τουρισμό. Έχει μεγάλο μερίδιο ο ελληνικός πολιτισμός και η πολιτισμική μας κληρονομιά σε αυτή την επιτυχία;
Το 2022 η Αθήνα πήρε για πρώτη φορά το βραβείο του Διεθνούς Πολιτιστικού Τουρισμού. Αυτό δείχνει ότι η επένδυση που γίνεται στο κομμάτι του πολιτιστικού τουρισμού αποδίδει. Η επένδυση είναι πολυεπίπεδη. Έχει να κάνει με την εμπειρία του επισκέπτη, με την προσβασιμότητά του και με το πλήθος των επιλογών του. Ξέρουμε ότι σίγουρα έχει παίξει μεγάλο ρόλο το άνοιγμα του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και η επαναλειτουργία της Εθνικής Πινακοθήκης μετά την ολοκλήρωση των εργασιών και της επέκτασης.
Ανακοινώνουμε ένα πρόγραμμα επιδότησης για τις πολιτιστικές επιχειρήσεις – θα μπορεί να βοηθήσει τον πολιτιστικό τουρισμό, γιατί είναι ένα πρόγραμμα ψηφιακού μετασχηματισμού. Ένα θέατρο, θα μπορέσει να πάρει χρήματα για να βάλει ένα σύστημα υπέρτιτλων και θα μπορεί να προσελκύει και μη ελληνόφωνος τουρίστες στις παραστάσεις του και έτσι, θα διευρύνει το κοινό του. Αυτό είναι ένα παράδειγμα του πολιτιστικού τουρισμού και εμπλουτισμού του πολιτιστικού μείγματος της Αθήνας, για έναν επισκέπτη που μπορεί να έρθει εδώ, ακόμα και για ένα Σαββατοκύριακο. Γνωρίζουμε ότι έρχονται άνθρωποι στην Αθήνα για να δουν τις παραγωγές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, οι οποίες, πλέον, δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από παραγωγές άλλως λυρικών θεάτρων της Ευρώπης και της Αμερικής.
Όταν φτιάχνεις σωστές και καλές πολιτιστικές υποδομές, οι άνθρωποι θα το μάθουν και θα έρθουν. Θεωρώ ότι το να έχεις αυτές τις υποδομές είναι καλό, πρωτίστως, για τους πολίτες, τους Έλληνες – αλλά σίγουρα συμβάλει και στην διαμόρφωση και την εξέλιξη του τουριστικού προφίλ της πόλης και της χώρας. Έρευνες δείχνουν πως αν ένας προορισμός επενδύσει στον πολιτισμό, προσελκύει και υψηλότερης ποιότητας τουρισμό, και τουρισμό ο οποίος δεν θα πλήξει τη φυσιογνωμία και το χαρακτήρα του προορισμού. Άρα είναι και ένας τουρισμός που είναι και πιο βιώσιμος, πιο ήπιος, ποιοτικότερος και με μεγαλύτερη οικονομική επιστροφή.
– Ποιος είναι ο σημαντικότερος λόγος που δεν είστε υποψήφιος στις εκλογές της 21ης Μαΐου;
Ένας βασικός λόγος που δεν κατεβαίνω υποψήφιος, είναι το ότι ασχολούμαι με πολλά προγράμματα – πολλά έργα, με ορόσημα στο Ταμείο Ανάκαμψης. Πάρα πολλά από αυτά είναι καινούργια και πρέπει να δοθεί βάρος και χρόνος στο να γίνουν σωστά και να εξελιχθούν. Αν κατέβαινα και ως υποψήφιος στις εκλογές, ενδεχομένως ένα από τα δύο δε θα το έκανα σωστά. Επέλεξα πολύ συνειδητά να είμαι εδώ όλο το χρόνο, πλήρως απασχολημένος, στο υπουργείο. Θαυμάζω τους συναδέλφους μου που κάνουν και τα δύο, τους βγάζω το καπέλο, είναι πολύ δύσκολο αυτό που κάνουν. Τους εύχομαι καλή επιτυχία.
– Παρόλα αυτά, σας ζητήθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη να κατέβετε στις εκλογές;
Ο τρόπος που κινείται ο πρωθυπουργός είναι πολύ πιο έξυπνος από το απλώς να ζητάει. Κάνει συζητήσεις, κατανοεί, καταλαβαίνει. Κάνει συζητήσεις με τους ανθρώπους και οι συζητήσεις καταλήγουν σε συμπεράσματα. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίον διοικεί.
– Αν η Νέα Δημοκρατία κερδίσει και ο πρωθυπουργός σας καλέσει ξανά να προσφέρετε από κάποιο πόστο, και πάλι ως εξωκοινοβουλευτικός, ποια θα είναι η απάντησή σας;
Είμαι στη διάθεσή του για οτιδήποτε χρειαστεί. Το βασικό δεν είναι η δική μου επαγγελματική αποκατάσταση. Το ζήτημα είναι αν είμαι χρήσιμος και σε ποιο πόστο. Αν υπάρχει κάτι, εννοείται είμαι στη διάθεσή του.
– Με τη λήξη της κυβερνητικής θητείας θα επιστρέψετε στην εργασία σας; Ποια είναι τα πλάνα σας;
Δε θα επιστρέψω κάπου, γιατί δεν έχω ένα σταθερό επάγγελμα. Δεν μου αρέσει να επιστρέφω. Μου αρέσει να προχωράω μπροστά, επομένως, θα προχωρήσω κάπως αλλιώς, όπως έχω κάνει όλη μου τη ζωή. Έχω κάποιες σκέψεις και ιδέες για πράγματα που θα ήθελα να κάνω. Δε φαντάζομαι ότι θα είμαι στην πολιτική μέχρι να φτάσω τα 80 – οπότε δε θα το δω σαν μία αποτυχία, αλλά σαν μία ενδιαφέρουσα πρόκληση. Το γεγονός ότι έχω κάνει μία πλήρη τετραετία σε αυτό το υπουργείο είναι και σπάνιο και τιμητικό και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό.
– Τι σας έχει λείψει περισσότερο τα τελευταία τέσσερα χρόνια;
Ο χρόνος, η ιδιωτικότητα και η αίσθηση του ότι μπορείς να πεις ότι «τώρα δεν κάνω τίποτα» και αυτό δεν έχει να κάνει με τις διακοπές – γιατί εγώ πήγα 10 μέρες διακοπές όλα αυτά τα 4 χρόνια, και όλες αυτές τις 10 μέρες, το μυαλό μου ήταν στην δουλειά. Αυτό μου έλειψε, το να πεις ότι «τώρα κάνω ένα μικρό διάλειμμα και επιτρέπω στο μυαλό μου να ξεκουραστεί».
– Η Ελλάδα είναι μια χώρα με ανοιχτόμυαλους και προοδευτικούς πολίτες σε κρίσιμα ζητήματα;
Οι νεότερες γενιές, πιστεύω, ότι είναι πιο ανοιχτόμυαλες και προοδευτικές από τις μεγαλύτερες.